Noord-Zuidverbinding Limburg

Ontwerp van een architectuurtaal en identiteit voor infrastructuurinterventies

Met het Complex Project Noord-Zuid Limburg wil de Vlaamse overheid een duurzame oplossing vinden voor de overbelaste Limburgse verbinding tussen Hasselt (B) en Eindhoven (NL). De scope van het project is breder dan alleen een mobiliteitsstudie die inzet op duurzame mobiliteit en wil de leefkwaliteit langs de weg verbeteren en ecologische landschappen en natuurgebieden in stand houden en verbinden. NU architectuuratelier ontwikkelt – in nauwe samenwerking met Maat Ontwerpers – een identiteit en architecturale taal voor infrastructuuringrepen zoals tunnels (en ecopassages), wanden en bruggen (fiets en auto). Afhankelijk van de context worden ze in verschillende varianten toegepast in relatie met hun omgeving. De overkoepelende vormentaal zorgt ervoor dat alle objecten en bouwwerken verenigd worden tot één samenhangend en herkenbaar project. Om een hoge beeldkwaliteit te garanderen, ontwerpen we belangrijke infrastructurele bouwstenen die verschillende materiaalconcepten (hout, beton, aarde, steen…) en structurele elementen (bogen, dek, pijler, balk, wand…) combineren.

Natuur mogelijk maken
Een belangrijk aspect van dit project is om de infrastructuur als een soort van verbindende ruggengraat in te zetten om natuurgebieden te verbinden en de kwaliteit van de natuurlijke omgeving te verbeteren. We ontwerpen met een sterke focus op het dienen van de natuur om zo de biodiversiteit te stimuleren. Ontwerpen voor en met de natuur houdt altijd een belangrijk element van onvoorspelbaarheid in: hoe zal de natuur reageren? Het doel is niet om natuur te ‘creëren’, maar om natuur mogelijk te maken en de optimale omstandigheden te creëren die spontaniteit en verandering mogelijk maken.

Wanden
Daar waar de beschikbare ruimte te klein is om de infrastructuur met begroeide taluds in te bedden in het land­schap, voorzien we steile, grondkerende constructies of ‘wanden’ waarbij we de natuurinclu­siviteit voorop stellen en het gebruik van harde elementen tot een minimum beperken. We onderscheiden 5 types wanden; de natuurlijke levende wand opgebouwd uit natuurlijk poreus materiaal om het naastliggende ecosysteem te ondersteunen als habitat voor fauna en flora; de minerale levende wand in de meer stedelijke context waarbij een schanskorfwand gevuld wordt met stenen vul­stoffen die insecten, flora en andere fauna kan herbergen; de duinwand met verticale zandwanden specifiek ingezet in segment Noord ter hoogte van Diest en verwijst naar het historische duinenlandschap dat hier ooit was; de akoestische wand die geluidsabsorberend is met een hoge beeldkwaliteit door het gebruik van duurzame materialen met een natuurlijk en tactiel karakter en waarbij ook ge­keken wordt hoe de vervuiling door uitlaatgassen kan opgevangen worden en de dorpswand specifiek ingezet in dorpskernen.

Tunnels
Onder de kernen van Houthalen en Helchteren worden twee lange tunnels gebouwd voor de N74. De architecturale uitwerking van de tunnelmonden versterkt zo veel mogelijk het landschappelijk karakter met natuurlijke taluds of met een akoestische wand afgetopt met een minerale levende wand.
Daarnaast ontwerpen we ook ecologische passages om waardevolle landschappen en biotopen opnieuw met elkaar te verbinden. Om het profiel van de beek zo natuurlijk mogelijk te kunnen doortrekken onder de infrastructuur voorzien we geen vloerplaat, terwijl roosters in het bovenliggend wegdek voor daglicht zorgen en verbredende tunnelmonden fauna naar binnen geleiden.

Pijlers
Pijlers – essentieel bij een brugconstructie – spelen een belangrijke rol bij het tot uitdrukking brengen van het karakter van de bruggen. In het ontwerp voorzien we drie types pijlers: de slanke stalen kolom, die de visuele en fysieke impact op de natuur minimaliseert en daardoor geschikt is voor kwetsbare natuurgebieden; de betonnen ellips, die elegantie combineert met structurele voordelen; en het betonnen gewelf, dat zowel structurele als ruimtelijke kwaliteiten bezit en de ruimtelijke ervaring tussen verschillende snelheden vormgeeft (fietsers versus zwaar verkeer).

Bruggen
Bruggen zijn heel aanwezig en bepalend voor het landschapsbeeld en vormen hierdoor belangrijke elementen om de identiteit van de Noord-Zuid­verbinding te versterken. We voorzien 3 types bruggen; houten fietsbruggen die inzetten op een aantrekkelijke en verfijnde infrastructuur voor de fiets(beleving), grotere betonnen schaalbruggen die een specifieke relatie aangaan met de context of een plek markeren en betonnen wegbruggen die de snelweg of de N74 kruisen en vanuit de wagen herken­baar zijn als terugkerende elementen.

Voor de fietsbruggen wordt de principiële keuze gemaakt om deze te materialiseren in hout, niet alleen omwille van haar warme, tactiele en duurzame karakter maar ook als een manier om actief bij te dragen aan het verminderen van de CO2-uitstoot én aan het verhogen van de opslag van CO2. Afhankelijk van de overspanning en de context wordt de draag­constructie voorzien in het brugdek zelf of in een massieve leuning als een dragende balk. Door het in het brugdek zelf te voorzien, wordt de brug zeer licht en open wat voor een landschappelijke beleving voor de fietser zorgt. Is de draagconstructie in de massieve leuning, dan wordt de brug meer gesloten en schermt het de fietser af van het drukke onderlig­gende verkeer.

De betonnen schaalbrug stelt zich dienstig op ten opzichte van de context en is subtiel visueel aanwezig met een fijne betonnen rand die het bovenliggende land­schap of wegdek draagt. We onderscheiden twee types die ofwel inzetten op het dwarsende landschap; waar het landschap over de constructie heen loopt ofwel op het verbindende landschap; waar het landschap onder de construc­tie heen loopt. In beide gevallen zoeken we naar een synergie met het ecologische landschap rondom en gebruiken we levende wanden waar mogelijk.

Ook de betonnen wegbruggen streven naar een slank sil­houet door een slim­ gebruik van beton waardoor ze ingetogen in het wegbeeld verschijnen.

• opdrachtgever De Werkvennootschap, Departement Omgeving, Departement Pattyn
• locatie Limburg
• datum 2022 - heden
• status Bouwaanvraag ingediend
• ism STUDIO NZL: IMDC (Tractebel), Arcadis, MAAT Ontwerpers, 51N4E, NU Architectuuratelier
• studiebureau Arcadis, IB-Miebach